Z tego artykułu dowiesz się, że:
● to bardzo powszechny problem, który dotyka nie tylko osób starszych, lecz także młodszych kobiet i mężczyzn.
● Główną przyczyną utraty kontroli nad pęcherzem jest osłabienie mięśni dna miednicy, jednak nietrzymanie moczu może mieć wiele innych przyczyn.
● Każdy mimowolny wyciek moczu, zarówno w dzień, jak i w nocy, zwłaszcza gdy zdarza się coraz częściej, powinien skłonić do konsultacji z lekarzem.
● Nietrzymanie moczu można i trzeba leczyć.
Problem utraty kontroli nad pęcherzem, określany zjawiskiem nietrzymania moczu, jest dość powszechny. Dotyczy on zarówno kobiet, jak i mężczyzn w różnym wieku. O jego wystąpieniu świadczą między innymi mimowolne popuszczenie moczu czy też uczucie ciągłego parcia na pęcherz albo przepełnienia go.
Inkontynencja wiąże się z dużym dyskomfortem i często bywa przyczyną obniżenia jakości życia, dlatego warto je leczyć. Jakie są przyczyny nietrzymania moczu i na czym polega terapia osób cierpiących z powodu tej dolegliwości? Czy możliwy jest całkowity powrót do zdrowia? Dobrze jest poznać odpowiedzi na te pytania.
Objawy nietrzymania moczu
może objawiać się na różne sposoby, w zależności od przyczyny, stopnia nasilenia oraz stylu życia osoby dotkniętej tą dolegliwością. Do najczęstszych sygnałów ostrzegawczych należy nie tylko sam wyciek moczu, ale także trudności w jego utrzymaniu podczas codziennych aktywności, uczucie nagłego parcia bez możliwości opanowania go, czy częste budzenie się w nocy z koniecznością skorzystania z toalety (nokturia).
Czasem pojawia się także wrażenie niepełnego opróżnienia pęcherza lub potrzeba jego opróżniania częściej niż zwykle, co może znacząco obniżać komfort życia. U niektórych osób nietrzymaniu moczu towarzyszy niepokój, wstyd, ograniczanie aktywności fizycznej lub społecznej oraz pogorszenie jakości snu.
Rodzaje nietrzymania moczu
Wysiłkowe
To najczęściej występujący typ nietrzymania moczu, który pojawia się na skutek osłabienia mięśni dna miednicy i/lub zwieracza cewki moczowej. Główną i najczęściej występującą przyczyną tego zaburzenia jest osłabienie siły mięśni odpowiadających za kontrolę nad pęcherzem – tzw. mięśni Kegla.
Odpowiadają one za prawidłowe zaciskanie cewki moczowej i utrzymywanie moczu w pęcherzu. Gdy dochodzi do ich osłabienia, nie są w stanie wystarczająco zareagować na wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, co skutkuje mimowolnym wyciekiem moczu – zwykle niewielkich ilości – bez uczucia parcia.
Do takiego wzrostu ciśnienia dochodzi w trakcie wysiłku fizycznego, kichania, kaszlu, śmiechu, podnoszenia cięższych przedmiotów, a nawet w trakcie wstawania z krzesła czy łóżka.
jest szczególnie częste u kobiet – zwłaszcza po przebytych porodach drogami natury, w okresie menopauzy lub w wyniku operacji ginekologicznych – ale może dotyczyć również mężczyzn, np. po zabiegach urologicznych.
Wyróżnia się trzy stopnie wysiłkowego nietrzymania moczu:
- I stopień – wyciek moczu pojawia się jedynie podczas kaszlu, kichania lub intensywnego śmiechu, czyli przy dużym, nagłym wzroście ciśnienia.
- II stopień – do wycieku dochodzi również podczas codziennych czynności takich jak chodzenie, wstawanie z pozycji siedzącej czy lekkie podnoszenie.
- III stopień – mimowolny wypływ moczu następuje nawet przy minimalnym ruchu lub bez żadnego wysiłku, często w spoczynku.
Ten typ nietrzymania moczu objawia się nagłą, trudną do opanowania potrzebą oddania moczu (tzw. parcie naglące), która często kończy się niekontrolowanym wypływem moczu – niekiedy już po kilku sekundach od jej pojawienia się. Potrzeba natychmiastowego oddania moczu powoduje, że osoba zdaje sobie sprawę, iż za chwilę zacznie popuszczać płyny, ale nie może nic z tym zrobić.
Przyczyną naglącego nietrzymania moczu może być nadreaktywność pęcherza moczowego lub nadmierna aktywność mięśni pęcherza, która skutkuje pojawiającym się gwałtownie, silnym parciem prowadzącym do mimowolnego wycieku moczu. Najczęściej nadaktywność ta wynika z:
- nadreaktywnego pęcherza (OAB),
- stanów zapalnych pęcherza,
- chorób neurologicznych (np. stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, urazów rdzenia kręgowego),
- u mężczyzn – z przerostu gruczołu krokowego (prostaty).
Wyciek może nastąpić np. podczas zmiany pozycji ciała, niewielkiego ruchu, a nawet w trakcie stosunku. Objawy często nasilają się w zimnie, przy dźwięku bieżącej wody lub w sytuacjach stresowych.
Mieszane nietrzymanie moczu
Mieszane nietrzymanie moczu to postać łącząca cechy dwóch głównych typów inkontynencji: wysiłkowego i naglącego. Oznacza to, że pacjent doświadcza zarówno mimowolnego wycieku moczu podczas wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej (np. przy kichaniu, kaszlu, śmiechu lub podczas aktywności fizycznej), jak i epizodów gwałtownego parcia na pęcherz, zakończonych niekontrolowanym oddaniem moczu.
Objawy te mogą występować naprzemiennie lub jednocześnie, a ich nasilenie bywa zmienne – u jednej osoby mogą przeważać symptomy charakterystyczne dla wysiłkowego nietrzymania moczu, u innej dominować będzie komponent naglący. Mieszana forma nietrzymania moczu jest szczególnie częsta u kobiet, zwłaszcza w średnim i starszym wieku, i może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie oraz jakość życia.
Najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u kobiet
U kobiet występuje zdecydowanie częściej niż u mężczyzn, głównie ze względu na budowę anatomiczną oraz zmiany hormonalne. Do najczęstszych przyczyn należą:
- Poród naturalny – zwłaszcza liczne lub trudne, mogą prowadzić do uszkodzeń mięśni dna miednicy, nerwów i tkanek podtrzymujących pęcherz.
- Okres menopauzy – spadek poziomu estrogenów osłabia elastyczność i napięcie mięśni oraz błon śluzowych układu moczowego.
- Osłabienie mięśni dna miednicy (mięśni Kegla) – odpowiadających za kontrolę nad cewką moczową.
- Operacje ginekologiczne – np. usunięcie macicy może zaburzyć podparcie anatomiczne pęcherza.
- Nadwaga i otyłość – powodują przewlekłe zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej.
- Przewlekły kaszel, zaparcia lub ciężka praca fizyczna – sprzyjają wysiłkowemu nietrzymaniu moczu.
- Czynniki genetyczne – predyspozycje do osłabienia tkanek łącznych i mięśni miednicy.
Najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn
U mężczyzn pojawia się rzadziej, ale często wiąże się z problemami urologicznymi, zwłaszcza w obrębie gruczołu krokowego (prostaty). Najczęstsze przyczyny to:
- Łagodny rozrost prostaty (BPH) – utrudnia prawidłowe opróżnianie pęcherza, co może prowadzić do nietrzymania z przepełnienia.
- Zabiegi urologiczne – szczególnie usunięcie prostaty (prostatektomia) zwiększają ryzyko uszkodzenia zwieracza cewki moczowej.
- Nowotwory prostaty lub pęcherza – oraz ich leczenie (radioterapia, chirurgia).
- Choroby neurologiczne – np. stwardnienie rozsiane, udary, choroba Parkinsona – mogą zaburzać kontrolę nad mikcją.
- Infekcje dróg moczowych i zapalenia prostaty – powodujące podrażnienie i nietrzymanie naglące.
- Czynniki metaboliczne i styl życia – cukrzyca, otyłość, alkoholizm, palenie papierosów.
Co może oznaczać popuszczanie moczu z przepełnienia?
Jedną z możliwych przyczyn nietrzymania moczu jest tzw. nietrzymanie z przepełnienia. Dochodzi do niego w sytuacji, gdy pęcherz moczowy jest nadmiernie wypełniony, ale nie może się opróżnić w sposób prawidłowy z powodu przeszkody mechanicznej lub zaburzenia pracy mięśnia wypieracza.
Ten typ inkontynencji najczęściej występuje u mężczyzn, zwłaszcza w starszym wieku, i jest często związany z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (prostaty). Powiększona uciska cewkę moczową, co utrudnia swobodne oddawanie moczu. W efekcie dochodzi do przewlekłego zalegania moczu w pęcherzu, a pacjent traci kontrolę nad jego zatrzymywaniem – niewielkie ilości moczu wyciekają mimowolnie, często w różnych momentach dnia i nocy.
Leczenie tego typu nietrzymania zwykle polega na terapii przyczynowej, najczęściej ukierunkowanej na zmniejszenie przerostu prostaty. W niektórych przypadkach konieczne bywa leczenie farmakologiczne lub interwencja chirurgiczna.
Jak leczyć i kontrolować problem nietrzymania moczu?
Analizując przyczyny nietrzymania moczu, warto podkreślić, że dolegliwość ta nie dotyczy wyłącznie osób starszych. Może pojawić się u osób w każdym wieku – zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Niezależnie od nasilenia objawów, zawsze wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ jest objawem zaburzeń w obrębie układu moczowego lub nerwowego. Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej, zanim dojdzie do nasilenia objawów lub pogorszenia jakości życia.
Nietrzymanie moczu to problem intymny i często wstydliwy, dlatego wiele osób unika wizyty u lekarza. Tymczasem szybka reakcja umożliwia skuteczne leczenie i zapobiega powikłaniom. Już sporadyczne popuszczanie kilku kropel moczu powinno skłonić do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu. Następnie – w zależności od typu i nasilenia objawów – pacjent może zostać skierowany do specjalisty, najczęściej urologa, ginekologa lub neurologa.
Diagnostyka nietrzymania moczu
Aby zaplanować odpowiednie postępowanie, konieczne jest ustalenie przyczyny inkontynencji. Proces diagnostyczny obejmuje zazwyczaj:
- Wywiad lekarski – dokładne zebranie informacji o rodzaju, częstotliwości i okolicznościach występowania objawów pomaga wstępnie określić typ nietrzymania moczu.
- Prowadzenie dzienniczka mikcji – przez kilka dni pacjent zapisuje objętość wypijanych płynów, częstotliwość mikcji i epizody popuszczania moczu.
- Badanie ogólne moczu – pozwala wykryć infekcje lub inne nieprawidłowości.
- USG układu moczowego (przed i po mikcji) – ocenia zaleganie moczu w pęcherzu oraz jego anatomię.
- Badania urodynamiczne – mierzą ciśnienie i przepływ moczu w drogach moczowych, pozwalając precyzyjnie ocenić funkcję pęcherza i cewki moczowej.
- Badania dodatkowe – w zależności od płci i podejrzeń klinicznych lekarz może zlecić:
- badanie ginekologiczne (u kobiet),
- badanie per rectum (u mężczyzn, w kontekście prostaty),
- badania neurologiczne.
Kłopoty z prawidłowym oddawaniem moczu – leczenie zachowawcze
Do najczęstszych, a przy tym najbardziej skutecznych sposobów łagodzenia problemu nietrzymania moczu zalicza się leczenie zachowawcze polegające na zmianie stylu życia oraz pozostawaniu pod stałą kontrolą lekarską. Wybór właściwej metody terapeutycznej podyktowany jest stopniem nasilenia objawów, a także poziomem zaawansowania dolegliwości.
Aby przeciwdziałać nietrzymaniu moczu lub je leczyć, należy między innymi pamiętać o regularnych ćwiczeniach, stosować lekką dietę pomagającą utrzymywać zdrową masę ciała oraz – wbrew częstym przekonaniom – pić dużo wody. Ograniczanie spożywania płynów może bowiem sprzyjać rozwojowi zakażeń układu moczowo-płciowego.
Przy nietrzymaniu moczu na co dzień, warto korzystać ze specjalistycznych chłonnych produktów higienicznych, które pomagają zmniejszyć odczuwany dyskomfort. Należą do nich na przykład wkładki i podpaski TENAoraz różne rodzaje bielizny chłonnej. Zapewniają one skuteczną i dyskretną ochronę przed przeciekaniem. Ich stosowanie pomaga poczuć się pewnie w każdej sytuacji, przyczyniając się tym samym do poprawy komfortu życia. Lekki i miękki wkład chłonny jest przyjemny dla skóry, więc nie wywołuje podrażnień w miejscach intymnych.
Profilaktyczne ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy
Dużą rolę w skuteczności leczenia, szczególnie w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu, odgrywają ćwiczenia polegające na wzmacnianiu mięśni dna miednicy. Wykonywanie ćwiczeń mięśni dna miednicy pozwala złagodzić, a niekiedy niemal całkowicie wyeliminować objawy nietrzymania moczu. Pełni przy tym bardzo ważną funkcję w zakresie profilaktyki, ograniczając ryzyko utraty kontroli nad pęcherzem. Niezwykle istotne jest też poprawne oraz systematyczne wykonywanie zaleconych przez lekarza lub fizjoterapeutę treningów.
Przyjmuje się, że aby móc zauważyć pierwsze efekty ćwiczenia mięśni Kegla, należy je wykonywać regularnie przez co najmniej 3 miesiące. Najlepiej, aby treningi odbywały się we współpracy z fizjoterapeutą. Każdy poszczególny ruch warto robić ściśle według wskazówek specjalisty. Bardzo ważna jest przy tym technika i umiejętność właściwego rozpoznania mięśni Kegla, które trzeba zaciskać według określonego przez fizjoterapeutę schematu. Dzięki temu wzmocnieniu ulegną odpowiednie grupy mięśni, co w realny sposób pomoże przywrócić ich sprawność, tym samym ograniczając mimowolne popuszczanie moczu.
Pomocne w rozpoznaniu mięśni Kegla jest zaciskanie mięśni dokładnie w ten sam sposób, jak ma to miejsce w sytuacji przerywania oddawania moczu. Częstotliwość wykonywania ćwiczeń stopniowo ulega ograniczeniu. Ważne jednak, by z nich nie rezygnować nawet w przypadku zredukowania objawów nietrzymania moczu. Warto traktować je jako działania profilaktyczne, ograniczające ryzyko ponownej utraty kontroli nad pęcherzem.
Najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące nietrzymania moczu
1. Co jest najczęstszą przyczyną nietrzymania moczu?
Najczęściej to osłabienie mięśni dna miednicy, zwłaszcza mięśni Kegla, ale przyczyn może być wiele – od problemów neurologicznych, przez choroby prostaty, po zmiany hormonalne u kobiet.
2. Jakie są rodzaje nietrzymania moczu?
Wyróżniamy głównie: wysiłkowe (np. przy kaszlu, śmiechu), naglące (gwałtowne parcie), mieszane (połączenie obu) oraz z przepełnienia (najczęściej u mężczyzn z problemami prostaty).
3. Czy ćwiczenia mięśni dna miednicy pomagają w leczeniu nietrzymania moczu?
Tak, regularne ćwiczenia Kegla są skuteczne zwłaszcza przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu i mogą znacząco poprawić kontrolę pęcherza po około 3 miesiącach systematycznego treningu.
4. Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Za każdym razem, gdy pojawia się mimowolny wyciek moczu, szczególnie jeśli nasila się, zdarza się często lub towarzyszy mu uczucie nagłego parcia – ważna jest szybka konsultacja lekarska.
Opublikowano: 19 września 2018 r.
Zaktualizowano: 28 lipca 2025 r.
Autor: Lek. Ewa Pszenna
Internista
TENA Opiekunowie
Dla opiekunów osób z nietrzymaniem moczu.
